Boğmaca hastalığı, öksürükle kendini gösteren ve bakterilerin neden olduğu bulaşıcı bir solunum yolu hastalığıdır. Her yaşta görülebilir, ancak çocukluk döneminde boğmaca daha şiddetli seyreder. Genellikle sonbahar aylarında ortaya çıkar. Boğmaca hastalığına, Bordetella pertussis adı verilen bakteriler yol açar. Bu bakteriler insanlara özgüdür ve hayvanlarda hastalığa neden olmaz.

Boğmaca çok bulaşıcı bir hastalıktır ve damlacık enfeksiyonu yoluyla insandan insana geçer. Bulaşıcılığı, hastalığın ortaya çıkışından itibaren 30-40 gün boyunca devam eder. Boğmaca hastalığı bir kez ortaya çıktıktan sonra ömür boyu doğal bağışıklık gelişir. Aşı ile sağlanan bağışıklık ise 5-7 yıl sürer. Bu süreden sonra yeniden aşı uygulanması gerekir. Boğmaca, bebeklerde sıklıkla görülür, ancak yetişkinlerde de görülme sıklığı artmaktadır.

Boğmaca hastalığı yaklaşık 2.5 ay kadar devam eder. Hastalığın ilk 20 günü bulaşıcı dönemdir. Öksürükle birlikte bir müddet daha hastalık bulaşıcıdır. Hastalık belirtileri dönemlere ayrılır ve her dönemde ortaya çıkan şikâyetler farklılık gösterir. İlk 10-15 günlük süre kataral dönemdir. Belirtiler soğuk algınlığına benzer; öksürük, hapşırma, hafif ateş ve burun akıntısı vardır.

Daha sonra paroksismal dönem denen ve 1.5 aya kadar uzayan bir zaman dilimi vardır. Bu dönemde öksürük artar. Gün içinde 20 defaya kadar öksürük atakları görülebilir. Sert ve yoğun öksürük nöbetlerinin sonunda hasta oksijensiz kaldığı için derin nefes alma gözlenir. Çocuklarda ise bulantı, kusma veya morarma görülebilir.

Son dönem, konvalesan adı verilen iyileşme dönemidir. Süresi değişkendir. Öksürük bir ay içinde yok olur. Tedavi ve hastalığın şiddeti bu sürede önemlidir. Yeniden bir solunum yolu hastalığı geçirmek, öksürük nöbetlerinin tekrarlanmasına sebep olur. Yetişkinlerde hastalık hafif seyreder ve süresi daha kısadır.

Fiziki muayene sonrasında klinik belirtiler ve hastanın şikâyetleri tanı açısından kolaylık sağlar. Bunun yanı sıra yapılan laboratuvar testlerinde kandaki beyaz küre sayısında artış ve eritrosit sedimentasyon hızında değişiklik olmaması tanı koymada kolaylık sağlar. Ayrıca floresan antikor testiyle antijen araması da yapılır. Kesin tanı için kültür gerekir. Bu şekilde diğer bakterilerin yol açtığı enfeksiyonlardan, kistik fibrozis hastalığından ve reflüden ayrılmış olur.

Hastayla yakın temasta bulunan veya aynı ortamı paylaşan kişilerin mutlaka eritromisin profilaksisi olması gereklidir. Hastalığın ilk haftasında hastanın bulunduğu ortam diğer bireylerden ayrılır. Bu sürede hastaya antibiyotik tedavisi uygulanır. Hastalıktan asıl korunma yöntemi aşılamadır ve çocukluk döneminde yapılır.

Boğmaca hastalığı geçirenler bu hastalığa karşı bağışıklık kazanmıştır. Hastalığı geçirmeyenlerin korunması için aşı uygulanır. Aşı, kas içine enjekte edilerek uygulanır. Boğmaca aşısı aktif olmayan bir aşı olduğu için bir kere aşı olmak hayat boyu koruyuculuk sağlamaz.

Boğmaca aşısı bebeklere dört doz şeklinde uygulanır. İlk doz 2. ayda yapılır ve iki ay arayla aşı iki kere daha tekrarlanır. 4. doz ise 1.5 yaşında uygulanır. Gerekli durumlarda 5-6 yaşlarında bir doz daha uygulanabilir. 7 yaşından büyüklere aşı uygulanmaz. Aşının yan etkileri ateş yüksekliği, yorgunluk, bulantı, kusma gibi etkiler ile aşı yerinde kızarıklık, ağrı ve şişliktir. Üç gün içinde tüm yan etkiler ortadan kalkar.