| Balıkların da insanlar gibi yaşamak için oksijene ihtiyaçları vardır. Hücreleri olup da oksijen ihtiyacı olmayan bir canlı türü yoktur. Balıklarda solunum, ağızlarına aldıkları suyu solungaçları arasından geçirerek, sudaki oksijeni ayrıştırarak yapılır. Balinalar bu gruba dahil değildir. Balinalar diğer memeliler gibi akciğer solunumu yaparlar.
Balıkların Solunum Sistemi Nasıl Çalışır?
Balıkların solunum sistemi, su ve kan damarları arasındaki dış solunum ve kan ile dokular arasındaki iç solunum olmak üzere iki kısma ayrılır. Balıkların solunum organı solungaçlardır. Solungaçlar kemikli balıklarda her bir tarafta dört adet solungaç yayı üzerinde, lampiridler de ise yedi ayrı solungaç yayı üzerinde bulunurlar. Solungaç boşluğunda yer alan solungaçlar, operkulum adı verilen bir örtü ile korunurlar. Bir solungaç yayının konkav adı verilen tarafında büyüklük ve sayıları balık türüne göre değişiklik gösteren solungaç dikenlerinden, diğer tarafı ise kılcal kan damarları ile döşenmiş olan solungaç lamellerinden oluşur. Lameller her bir solungaç yayı üzerinde bir çift sıra olarak yer alırlar.
Solungaçların Yapısı ve İşlevi
Balıklar da dış solunum yani, suda erimiş oksijenin kan tarafından emilmesi ve kandaki karbondioksitin suya verilmesi (yani gaz alışverişi) solungaç lamellerinde bulunan kılcal kan damarları sayesinde gerçekleşir. Balıkların solungaçlarının daima nemli olarak kalması gerekir. Bu yüzden balıklar sürekli ağızlarını açıp kapatarak nemli kalmayı sağlarlar. Yani ağız solungaçlarda su sirkülasyonunun devamını sağlamak ve bunu solungaç boşluğuna ulaştırmak için devamlı açma kapama hareketini yapar.
Solungaç Lamelleri ve Gaz Alışverişi
Solungaç lamelleri kılcal damarlar ile kaplı olduğu için sudan ağız yolu ile giren oksijeni tutar, dokularından getirdiği karbondioksiti suya bırakır. Balıklar da genel solunum organı solungaçlardır fakat, bazı türlerde bağırsak içindeki özel kıvrımlar solunma yardımcı organlardır. Bu tür balıklar oksijensizliğe karşı çok dayanıklıdırlar. Solunum sırasında oksijen alıp karbondioksiti suya verebilmek için solungaçların daima nemli olması gerekir. Havadaki oksijen miktarı çok fazla olmasına karşın solungaçlar kuru kalınca balıklar oksijensizlikten hemen ölürler.
Balıkların Havadaki Oksijenle Yaşayabilmesi
Balığın havadaki oksijenle de yaşayabileceğini biliyor muydunuz? Ama bunun tek şartı solungaçların nemli olmasıdır. Bundan dolayı bazı balık türleri ortamın nemli tutulması koşulu ile uzak yerlere bile canlı olarak ulaştırılabilmektedirler. Balıklar sudaki ani ısı değişimlerinde vücutlarını yeni duruma derhal adapte edemeyeceklerinden hemen ölürler. Bu durum için akvaryum balıklarını örnek olarak gösterebiliriz.
Solungaçların Anatomisi
Balıkların kafalarının iki yanında yer alan solungaçlar, solungaç yayları üzerinde bulunan ve sıvı şeklinde bir doku olan, kan yönünden oldukça zengin solungaç ipliklerinden meydana gelmektedir. Solungaç iplikleri karbondioksiti dışarı atıp, oksijeni içeri alarak kanın oksijen yönünden zenginleşmesini ve böylece damarlar sistemi ile tüm vücuda ulaşmasını sağlarlar.
Ekstra Bilgiler - Balıkların solungaçları, sudaki oksijenin düşük olduğu durumlarda bile etkili bir şekilde çalışabilir.
- Balıkların solungaçları, suyun akış yönüne karşı çalışarak maksimum oksijen alımını sağlar.
- Balıkların solunum sistemi, suyun sıcaklığına ve tuzluluğuna göre adaptasyon gösterebilir.
- Balıkların solungaçları, sudaki toksinleri ve kirleticileri de filtreleyebilir.
|
.jpg "Hücre Solunumu Nedir ve Nasıl Yapılır?")
